Öksürük Nedir?

Öksürük; boğaz ve üst solunum yollarını etkileyen enfeksiyonlar, mikroplar ve tahriş edici maddeleri vücuttan uzaklaştırmak için havanın akciğerlerden hızla dışarı atılması durumu olan ve vücudun verdiği doğal bir refleks olarak bilinir.

Vücudun kendini iyileştirmesi, onarması ve korumasına yardımcı olan öksürük, kişinin yaygın olarak yaşadığı sorunlardan biridir. Zaman zaman yaşanan öksürükler normal karşılanırken sürekli bir şekilde kişiyi zorlayan öksürüğün altında yatan nedenin belirlenmesi için doktora danışmak gerekir.

Eğer öksürük sırasında balgam adı verilen sıvı da geliyorsa buna “prodüktif öksürük” denir. 3 hafta ve daha uzun süren öksürükler kronik öksürük olarak kabul edilir ve bu durum bazen senelerce sürebilir. Akut öksürük enfeksiyonları ise sinüzit, farenjit, nezle, akciğerlere yabancı cisim kaçması gibi nedenlerle oluşur.

Öksürük Neden Olur?

Öksürüğün pek çok nedeni olabilir. Nezle ve grip, farenjit, astım, geniz akıntısı, reflü, kalp yetmezliği, tüberküloz, akciğerde sıvı toplanması gibi hastalıklar kuru öksürüğe neden olabilir. Öksürüğün en yaygın nedeni, öksürüğün soğuk algınlığının, Covid-19’un veya gribin bir parçası olduğu viral enfeksiyondur.

Sinüzit, bronşit veya sigara içimi ise balgamlı öksürüğe yol açabilir. Ayrıca; kronik kulak problemleri, uzun süre kullanılan tansiyon ilaçları ve sigara da öksürük nedenleri arasındadır. Zaman zaman öksürüğün nedeni psikolojik de olabilir. Öksürüğün süresi ve şekli nedeninin saptanması konusunda önemlidir.

Geceleri ortaya çıkan, kuru ve balgamsız öksürük genellikle viral üst solunum yolu enfeksiyonuna ya da alerjiye bağlıdır. Geniz akıntısı, sinüzit ve gastroösefageal reflüye bağlı öksürükler çocuk uykuya daldıktan hemen sonra başlamaktadır. Egzersiz, hareket, gülme ve ağlama ile artan öksürük astıma işaret etmektedir. Bununla birlikte kaba, boğuk, havlar tarzda öksürük krupta görülmektedir. Gürültülü, metalik öksürük ise trakeit denilen solunum yolu enfeksiyonu göstergesi olabilmektedir.  Boğmacada öksürük nöbet şeklinde ve haykırır tarzdadır. Pnömoni (zatürre) ve tüberkülozda öksürük kurudur. Bronşiektazi, akciğer apsesi, kistik fibrozis gibi akciğer hastalıklarında da öksürük balgamlı olarak görülür.

Öksürük Çeşitleri Nelerdir?

Kuru öksürük

Öksürükte balgam bulunmuyorsa bu durum kuru öksürük olarak tabir edilir ve boğazda gıcık bir his yaratır. Eğer ateş, mide bulantısı, halsizlik ile birlikte görülmüyorsa genellikle ciddi bir hastalık belirtisi olmasa da kuru öksürük özellikle nezle ve grip, farenjit, astım, geniz akıntısı, reflü, kalp yetmezliği, tüberküloz, akciğerde sıvı toplanması gibi durumlarda ortaya çıkar.

Kuru öksürük uzun süre geçmezse boğazda tahrişe ve akciğerlerde ağrıya yol açabilir. Şiddetli öksürük krizleri özellikle de kuru öksürükler, kişilerde krizlere neden olabilir. Kuru öksürük atakları zaman zaman baş ağrısı, baş dönmesi hatta bayılma ile sonuçlanabilir. Çok şiddetli öksürükler kasları yorabileceğinden kimi zaman idrarda kaçırmaya ve göğüs kafesinde ağrılı fıtıklara da yol açabilir.

Balgamlı öksürük

Eğer öksürükle birlikte balgam adı verilen sıvı geliyorsa buna ‘prodüktif öksürük’ adı verilir. Sinüzit, bronşit veya sigara tüketimi ise balgamlı öksürüğe neden olabilir. Ne yazık ki; özellikle sigara içen kişiler, öksürüğü ve balgamı sigara içmenin “normal” bir sonucu olarak kabul etmektedir. Oysa hem öksürük hem de balgam pek çok kronik ciddi hastalığın belirtisi olabilir. Bu hastalıklardan belki de en az bilineni bronşektazidir. Bunun için aslında sigara öksürüğü sanılan şikayet “bronşektazi”ye ait olabilir.

Alerjik öksürük

Öksürük vücudun savunma mekanizmasıdır ve solunum yollarının en üstünden en altına kadar herhangi bir noktadan kaynaklanabilir. Öksürüğü kesmek amacıyla ilaç kullanmak ve bu refleksi baskılamak çocuklarda çok tercih edilen bir uygulama değildir. Alerjen duyarlılığının neden olduğu öksürük şikayetlerinin önüne geçebilmek için öncelikle hangi alerjene karşı duyarlılığın olduğu tespit edilmelidir. Bunun için çeşitli laboratuvar testleri ve alerji deri testleri tanı koyma amacıyla uygulanabilmektedir. Alerjenin tanımlanmasından sonra uygun alerjenden kaçınma yöntemlerinin uygulanması, çevresel alerjen yükünü azaltacaktır. Ayrıca gerekli hallerde çeşitli semptom giderici ve koruyucu ilaçlar ve alerjene özgü immunoterapi (alerji aşı tedavisi) yöntemleri de tedavi basamaklarını oluşturmaktadır.

Öksürüğe Ne İyi Gelir?

1-2 çay kaşığı bal yemek, zencefil, zerdeçal, ıhlamur, et suyu gibi sıcak sıvılar tüketmek ve bol bol su içmek başta olmak üzere sıvı tüketimini artırmak, tuzlu su ile boğaz gargarası yapmak ve boğaz pastilleri emmek boğazı nemli tutar, tahrişi azaltır ve öksürük dürtüsünü ortadan kaldırarak öksürüğe iyi gelir.

Öksürüğü keserek, öksürük şikayetlerini azaltan doğal yöntemler şunlardır:

  • Et suyu, tavuk suyu ve bitki çayları gibi sıcak sıvılar içmek
  • Tuzlu su gargarası yapmak
  • Bol bol su içerek boğazı nemlendirmek
  • Bal yemek
  • Hava nemlendiricisi kullanmak, sıcak duş ya da buhar solumak
  • Mentollü veya ballı boğaz pastili emmek
  • Bal ve limonlu ılık su ya da ılık limonlu su içmek
  • Ananas suyu ya da takviye ile bromelain almak
  • Zencefil, zerdeçal ve kekik gibi bitki çayları için
  • İstirahat edip vücudun kendini toparlamasına izin vermek
  • Probiyotik içeren gıdalar tüketmek

Öksürüğü geçirmek için sıralanan yöntemler şunları içerir:

Bitki çayları, tavuk ve et suyu gibi sıcak sıvılar tüketin

Öksürük dürtüsünü sürdüren boğazdaki tahrişi hafifletmek için et suyu, tavuk suyu ve nane, zerdeçal ve hatmi kökü gibi sıcak bitki çayları içilebilir. Bitki çaylarının içerisinde yer alan flavonoidler sayesinde antioksidan ve antiinflamatuar özellikler göstererek bağışıklığı güçlendirmeye de yardım ederler. 

Ilık tuzlu su gargarası yapın

Öksürüğe eşlik eden boğaz ağrısını veya kaşıntısını hafifletmek için ılık tuzlu su ile gargara yapmak öksürme dürtüsünü azaltır. Ayrıca burun kanallarını da tuzlu su ile durulamak, tahrişe neden olan maddeleri dışarı atmayı ve mukusu temizleyerek iltihabı azaltmayı sağlayabilir.

Boğazı yumuşatmak için bol su için

Öksürüğü hafifletmeye yardım eden bol miktarda su içmek boğazdaki mukusu da inceltir, dışarı atılmasını kolaylaştırır böylelikle vücudun öksürme isteğini azaltır.

Solunum yollarını nemli tutmak için nemlendirici, sıcak duş ve buhardan yararlanın

Öksürüğü hafifletmenin öncelikli yollarından biri solunum yollarını nemli tutmak ve  rahatlatmaktır. Sıcak duş veya buhar solumak öksürük dürtüsünü bastırabilir. Solunum yollarında ki kuruluk öksürük dürtüsü yaratır. Sıcak bir duş ya da buhar soluyarak bu dürtüyü durdurabilirsiniz. Daha etkili olması için suya nane, okaliptüs veya biberiye gibi uçucu yağlar ekledikten sonra kasenin üzerine doğru eğilerek başınıza havlu yerleştirin ve yaklaşık 10-15 dakika boyunca kasenin içinden çıkan sıcak buharı soluyun. Havayı nemlendirmek burun, boğaz ve akciğer kanallarını nemlendirmeye yardımcı olur. Soğuk nemlendiriciler mukusun gevşemesine yardımcı olarak öksürüğü hafifletir. Nemlendirme bronşite bağlı öksürüklerin hafifletilmesine yardımcı olabilir. Nemlendirici kullanırken temiz, damıtılmış bir su kullanıldığından emin olunmalı yüksek nem oluşması engellenmelidir.

Mentollü ya da ballı boğaz pastilleri alın

Pastil emmek tükürük üretimini artırarak boğazı rahatlatır. Mentollü olan boğaz pastilleri daha kolay nefes almaya yardımcı olacağı için solunum yollarını açmayı sağlar ve öksürüğü hafifletebilir.

Bal ilaveli limonlu su için

Bal etkili bir öksürük kesicidir, ılık limon sıkılmış suya bal katarak içebilirsiniz. Ilık limonlu su ve bal boğaz ağrısını hafifleterek öksürük isteğini azaltabilir.

Ananas tüketin ya da bromelain takviyesi alın

Ananas içeriğinde ki bromelain mukusun parçalanmasına yardımcı olur. Bu enzim, soğuk algınlığına bağlı öksürüğü yatıştırarak solunum problemlerine ve boğaz ağrısını ve öksürüğü yatıştırmaya yardımcı olur.

Zencefil, kekik gibi bitki çayları için

Zencefil, antiinflamatuar özelliklere sahip olduğundan öksürüğü hafifletebilir. Yine zencefil kökü içindeki bileşikler solunum yollarını zorlayan kasları gevşeterek rahatlama sağlar. Çiğ olarak tüketilebileceği gibi öğütülmüş  zencefil kökü bal ile karıştırılıp yenebilir ya da çay olarak içilebilir. Kekik çayı öksürük, boğaz ağrısı, bronşit ve sindirim sorunları için yaygın olarak kullanılır. Kekik preparatlarının kullanılmasının insanlarda öksürük semptomlarını hafifletmeye yardımcı olduğunu gösteren güçlü araştırmalar bulunmaktadır.

Bolca istirahat edin

Dinlenmek vücudun enfeksiyonlarla savaşmasını sağlamanın yollarından biridir. Öksürüğün sebebi soğuk algınlığı veya enfeksiyon ise dinlenerek vücudun kendini toparlamasını sağlayabilirsiniz.

Probiyotik takviyesi alın

Vücudun bağışıklık sistemi için önemli bir destekçi olan probiyotikler, öksürük tedavisinde tercih edilir. Probiyotik içeren besinler tüketerek bağışıklık sisteminizi güçlendirebilir, öksürük şikayetlerinizi giderebilirsiniz. Probiyotik içeren gıdalar arasında yoğurt, kefir ve lahana turşusu gibi besinler bulunur.

Ayrıca boğaz ve akciğerlerdeki iltihabı önleyici etkisi bulunan ekinezya çayını herhangi bir sağlık sorununuz yoksa günde 2 fincana kadar içebilirsiniz. Ekinezya çayının yanında ıhlamur, papatya çayı, ayva çayı da üst solunum yolu enfeksiyonlarına iyi gelerek boğazdaki tahrişi azaltır ve öksürüğe karşı mücadele eder.

Alerjik Öksürüğe Ne İyi Gelir?

Alerjik öksürüğe karşı önlemler alarak, öksürük krizlerinin hafiflemesine yardımcı olabilirsiniz:

  • Bol sıvı tüketimi yapın
  • Öksürük şurubu ve pastil kullanın
  • Bal ile boğaz yolunu rahatlatın
  • Bulunduğunuz havayı nemlendirin
  • Geniz akıntısına neden olan mukusu yumuşatmak için okyanus suyundan yararlanın
  • Antihistaminik, alerji ile ortaya çıkarak histamin salgısının azalmasına neden olur. Bu nedenle alerjik öksürüğe karşı antihistaminik ilaçlardan yararlanın
  • Burun kanallarının tıkanmasına neden olan mukusu açmak için nazal steroidlerden yararlanın

Öksürüğü ne keser?

Solunum yollarını nemlendirmek için nemlendirici, sıcak duş ya da buhar soluma, bol su tüketimi, tuzlu su ile gargara, bal ve limon, sıcak çay ya da çorba, mentollü veya ballı boğaz pastilleri öksürüğü kesmeye yardım eder.

Öksürük nasıl geçer?

Bal boğazı kaplayarak tahrişi azaltacağı için öksürüğü kesebilir. Tuzlu su gargarası boğazdaki iltihaplanmayı azaltmaya ve mukusu inceltmeye yardım eder. Zerdeçal, kaygan karaağaç, kekik ve hatmi gibi bitki çayları, ılık limonlu su ve bol su içmek boğazı yumuşatıp, nemli kalmasını sağlayarak öksürüğü hafifletmeye ve geçirmeye yardım eder.

Editör: Burak Aktaş