Nabız Nedir?
Kalp kasıldığında veya vurduğunda arteri genişleten ve geri çeken bir basınç dalgasını olan, kalp atış hızı olarak da bilinen nabız, kalbinizin dakikadaki atış sayısıdır. Nabız olup olmadığının kontrolünü doğru bir şekilde değerlendirebilmek için kullanılan en yaygın yerler, bilekteki radial arter veya boyundaki karotid arter yani atardamarların cilde yakın olduğu bilek ve boyun yanlarıdır. Karbondioksiti dışarı atma, oksijen emme, hava sıcaklığı, yaş, cinsiyet ve sağlık durumuna göre değişiklik gösteren nabızda, aynı zamanda stres kaynaklı da farklılıklar olabilmektedir.
Dinlenir durumundayken düşük kalp atış hızı, sağlıklı ve verimli kalp fonksiyonunun işareti olarak bilinir. Nabzınızı ölçmek için kalp atış hızınıza bakmanız gerekir. Bu da işaret ve üçüncü parmağınızı nefes borusunun yanına, boynunuza ya da bileğinizin başparmak tarafında bulunan atar damara yerleştirerek gerçekleştirebilirsiniz. Nabzı hissettiğiniz zaman 15 saniyedeki atım sayısını sayarak dakikadaki kalp vuruşunu hesaplamak için sayısı dörtle çarpabilirsiniz.
Nabız Nasıl Ölçülür?
Nabız ölçmek için işaret ve orta parmak uçları, ön kol bileğe ya da boyundaki atar damar (radial arter) üzerine konularak, ritim hissedilinceye kadar bastırılır. Kalp ritim atımları hissedildiği anda 1 dakika boyunca ritim değerlendirilir. Atımların hesaplanması için kronometreden yararlanarak, kalbin kaç kez attığı sayılabilir. Ya da diğer bir nabız ölçümü yöntemi olarak, 10 saniye boyunca bilek içi gibi bir nabız noktasındaki atışlar sayılır ve 6 ile çarpılıp, dakika başına toplamı bulunur. Nabız ölçümü sırasında kimseyle konuşulmaması ve 1 saat öncesine kadar çay, sigara ve kahve tüketiminin sınırlandırılması gerekmektedir. Doğru nabız ölçümü için sakin ve dinlenmiş bir şekilde olmak önemlidir.
Normal Nabız Kaç Olmalı?
Normal nabız değeri, kişinin cinsiyeti, yaşı ve sağlık durumuna göre değişiklik gösterse de belirli bir aralıkta yer alması gerekir. Sağlıklı ve yetişkin kişilerde normal nabız hızının dakikada 60-100 aralığında olması ideal nabız değeri olarak kabul edilir. Düzenli egzersiz ve sporunu yapan kişilerde ise bu değer 45-60 aralığında da olabilmektedir.
Anormal oranda düşük ya da yüksek nabız, bazı hastalıkların haberci olabilir. Bunun takibi yapılarak kontrolü sağlanması gerekir. Nabzınızda dakikada 100’ün üzerinde bir atış gerçekleşirse taşikardi adı verilen kalp çarpıntısı ortaya çıkar. Bu durum 60’ın altındaysa düşük kalp atışı olan bradikardi görülür ve duruma hızlı bir şekilde müdahale edilmelidir.
Kansızlık (anemi), sigara kullanımı da yüksek kalp atışına neden olan etkenler arasında yer alır. Sigarayı bıraktıktan sonra 6 ay içerisinde nabzınız düşerek normal seviyelere gelebilmektedir.
Yüksek Nabız (Taşikardi) Nedir?
Yüksek nabız(Taşikardi), kalp atımının dakikada 100’ü üzerine çıkması durumu olarak tanımlanır. Bu durum fazla çay, kahve tüketimi, yüksek ateş, anemi, düşük tansiyon, stres, kaygı ve korku etkenlerine bağlık olarak ortaya çıkabilir. Yüksek kalp çarpıntısı yaşandığında birkaç dakika içerisinde geçebileceği gibi saatlerce de sürebilir. Bununla birlikte kalp atış hızını duyma, nefes darlığı, göğüste rahatsızlık hissi, baş dönmesi, baygınlık ve çarpıntı oluşturur.
Vücut oksijen ihtiyacı için nabız hızı yükseltebilir. Tedavi gerektirmeyen bu durum, egzersiz yaparken, heyecan, korku ve sinirlenince ortaya çıkar. Bunların yanında hastalık durumuna bağlı olarak kansızlık, enfeksiyon nedeniyle ateş yükselmesi, kalp hastalıkları, kalp yetersizliği ve tiroid bezinin fazla çalışması durumlarında yüksek nabız görülebilir.
Düşük Nabız (Bradikardi) Nedir?
Düşük nabız olarak adlandırılan bradikardi, nabzın 40 ve altında yani normalin altında atmasıdır. Kalp, istenildiği miktarda kan pompalayamadığından vücut oksijensiz kalarak organların ve dokuların zarar görmesine neden olabilir. Hafıza problemleri, göğüste ağrı, baş dönmesi, egzersiz sırasında hızlıca yorulma, bayılma, terleme, tükenmişlik ve nefes darlığı düşük nabız belirtileri arasında yer alır.
Kalp problemler, beyin kanaması, tiroidin az çalışması, yaşlılık, mineral eksikliği ve uyku apnesi düşük kalp atışına neden olur. Bunların yanında düzenli egzersiz yapan kişilerin kalbi güçlenebilir. Sporcularda nabzın 40’a kadar düşmesi durumu sağlıklı olarak kabul edilmektedir.
Hangi hastalıklarla bağlantısı vardır?
Düzenli spor ve egzersiz yapılmamasına rağmen nabız sayısının normalin altında olması ciddi rahatsızlıkların habercisi olabilmektedir.
- Kalbin kendi elektriksel sistemi, yapı ve fonksiyon bozuklukları, kalp damarındaki darlıklar
- Yaşlanma ile birlikte kalbin uyarı ve ileti sisteminde bozulmalar
- Enfeksiyonların kalp dokularını etkilemesi
- Romatizmal hastalıklar gibi rahatsızlıkların kalbi tutması
- Karaciğer ve böbrek hastalıklarında sıvı tuz dengelerinin bozulması
- Aşırı sıcaklarda ya da sıvı kayıplarında su ve tuz dengesizlikleri
- Hipertansiyon
- Deli bal gibi nabzı düşürebilen beslenme
- Guatr bezinin hastalıkları
- Nabzı düşürebilen çeşitli ilaçlar
- Engelleyici uyku apnesi olarak bilinen uyku esnasında nefes alış verişinin sürekli sekteye uğraması nabız düşüklüğünü nedeni olabilmektedir.
